مصاحبه آقای دکتر متقی در باره مانور  CBRNE

1-    برگزاری مانورهای CBRNE آتش نشانی تا چه حد می تواند کارآمد باشد؟ چه راهکارهایی را می توان ارائه داد که مردم این نوع مانورها را با جدیت بالاتری دنبال کنند؟

اگر هدف اینگونه مانورها، آماده سازی و ارتقاء تخصص خود امدادگران باشد قطعاً بسیار مفید و منطقی است، اما اگر هدف از برگزاری مانورهای CBRNE آماده سازی مردم در مقابله با بروز حوادث مربوطه باشد به عقیده من نه تنها مفید نیست که بعضاً می تواد مضر هم باشد، چرا که انجام اینگونه مانورها در وحله اول نیازمند ایجاد بستر فرهنگی مناسبت در جامعه است و به باور من مردم ما از لحاظ فرهنگی آمادگی هضم اینگونه مانورها را ندارند و سازماندهی و اجرای اینگونه مانورها می تواند ناخواسته سبب ساز بروز شایعاتی گردد که موجد پدیده ای به نام «عصبیت های اجتماعی شود» اما ما می توانیم از طریق رسانه های عمومی، بالاخص صدا و سیما ، آگاهی مردم را در چگونگی مقابله با بحرانها و حوادث حوزه CBRNE بالا ببریم بعنوان مثال به هنگام بروز حوادث شیمیمایی وغیره ابتدایی ترین اقدامات معمولاً بدینگونه است که اگر محیط پیرامون هنوز آلوده نشده، بلافاصله می بایست از منطقه آلوده خارج شد ولی اگر احتمال آلودگی محیط پیرامون وجود دارد، بدیهی است که نباید مردم از خانها خارج شوند و متعاقباً می باید درزها و جدارهای دربها و پنجره ها و دریچه های هواکش را سریعاً و بدون اتلاف وقت بپوشانند به گونه ای که هوای بیرون داخل خانه نگردد، جدا کردن پرده ها، رنگ کردن پنجره ها با رنگ سفید، روشن نگاه داشتن رادیو و تلویزیون بطور 24 ساعته با صدای بلند، قطع گاز و آب و برق، پیچیدن مواد غذایی در سلیفون، نگاهداری آب آشامیدنی در فلاکس و یا شیشه ای غیر قابل نفوذ، چگونگی استفاده از پارچه ها و وسایل معمولی جهت ساختن ماسک های تنفسی و بسیاری از تمهیدات دیگر، همه و همه از مسائلی است که می بایست بطور مکرر از طریق رسانه ها به مردم آموزش داده شود.

2-   با توجه به اینکه جنابعالی مطالعات، پژوهش و مقالات متعددی در این زمینه داشته اید نقش مطالعه و پژوهش تا چه حد اهمیت دارد و نقش پژوهش های دانشجویی تا چه حد می تواند مفید واقع شود؟

 اصولاً در دنیای امروز مباحث مربوط به پدافند غیرعامل و مدیریت بحران از چنان گستردگی و اهمیتی برخوردار میباشد که در اکثر جوامع مترقی یکی از مهمترین و شاخص ترین رشته های علمی ترقی گردیده و در دانشگاههای تخصصی در چارچوب تحصیلات آکادمیکی، تدریس می گردد.

مدیران و مسئولین سازمانهای پدافندی و مدیریت بحران و نیز آتش نشانی کسانی هستند که تحصیلات آکادمیکی مذکور را در رزومه خود دارا می باشند ، لذا باید اذعان داشت که آموزش اساس و پایه اداره صحیح سازمانهای مرتبط با بحث ماست. ضمن اینکه پژوهش های دانشجویی ، با توجه به اینکه مدیریت فردای جامعه به عهده همین دانشجوی امروزیست نه تنها مفید که بسیار ضروری می باشد مشروط بر اینکه این پژوهشها اصولی انجام پذیرفته و تنها با شیوه گرته برداری از سایتهای مختلف اینترنتی صورت نپذیرد .

پژوهش می تواند در وحله اول برای خود دانشجو بعنوان مدیر آینده کشور و در وحله دوم برای کل جامعه مفید واقع گردد که حاصل تفحص، تفکر و مطالعات ریشه ای فرد باشد و بطور کلی می توان گفت که آموزش و پژوهش اساس و پایه هدایت و اداره صحیح کشور در تمامی شاخه های مدیریتی است .

3 - نحوه استفاده از فناوری های نوین در آتش نشانی به چه صورت است؟

همانگونه که در مقاله فرهنگ ایمنی که در آخرین شماره ویژه نامه آتش نشانی به چاپ رسید، ذکر کرده ام، مشکل جامعه امروز ما فقدان تجهیزات مدرن نیست ، بدون اینکه بخواهیم ذره ای از اهمیت وجود تجهیزات نوین بکاهیم بایدعرض کنم که در حال حاضر سازمانها و ارگانهای ذیربط کشور از لحاظ تجهیزات ایمنی، از نمره قابل قبولی برخوردار می باشند. مشکل اساسی کشور ما بی هیچ تردیدی عدم برخورداری از فرهنگ رعایت قوانین ایمنی است . مادام که این بستر در جامعه فراهم نگردد، حتی اگر مدرن ترین تجهیزات را نیز وارد کنیم ، باز هم نخواهیم توانست به آرمانها و اهداف خود که همانا کاهش هرچه بیشتر حوادث غیر مترقبه است، دست یابیم، لذا به باور من هزینه ای که صرف خرید تجهیزات مدرن می گردد می بایست در مباحث مربوط به آموزش و فراهم نمودن بستر فرهنگی مناست در جهت رعایت قوانین ایمنی و چگونگی رفتار مردمی در پیشگیری و یا مقابله با حوادث مصرف گردد.

و اما در رابطه با نحوه استفاده از فناوریهای نوین باید عرض کنم که در کشورهای مترقی و حتی نیمه مترقی ، بکارگیری و استفاده از یک وسیله جدید ایمنی می بایست تست های لازمه را که معمولاً در انستیتوی تحقیقاتی وزارت حوادث غیر مترقبه انجام می پذیرید، بگذراند و پس از اخذ مجوزهای لازمه مورد استفاده قرار گیرد. بدیهی است که اگر این وسیله بدست مخترعین کشور ابداع گردیده باشد سند مربوط به اختراع به نام مخترع صادر گردیده و فروش آن در انحصار شخص مخترع قرار می گیرد . ضمن اینکه استفاده از برخی تجهیزات ایمنی در ساختمانها الزامیست که از آن جمله می توان به حس گرها  و آشکارگرها و در صورت عدم وجود پله های اضطراری به قرقره های نجات خودکار اشاده نمود.

4- در کشورهای مدرن دنیا چه رشته های دانشگاه یی  مرتبط با حوزه های آتش نشانی تدریس می شود و پیشنهاد شما در این زمینه در دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران شامل چه رشته هایی می باشد؟

در تحصیلات آکادمیکی، مهمترین رشته ها ، ایمنی آتش و مواضع صنعتی، پیشگیری و مهار حوادث غیر مترقبه، مهندسی مدیریت بحران، بازآموزی و ارتقاء تخصص تلقی می گردند که هر کدام به گرایش های متفاوتی تقسیم می شوند. ضمن اینکه در کشورهای روسیه و بلاروس در مقطع دبیرستان نیز پیش زمینه هایی در مباحث فوق الذکر وجود دارد .

5- چه نرم افزارهایی در زمینه شبیه سازی (simulation) آتش نشانی و مهار آن در دنیا استفاده می شود و تا چه اندازه این نرم افزارها توسعه یافته اند ؟

طراحی شبیه ساز بخودی خود یک شاخه علمی است که معمولاً زیر نظر انستیتوهای تحقیقاتی وزارت حوادث غیر مترقبه صورت می پذیرد.

روس ها از نرم افزارهای بومی خود استفاده می کنند و آن را در اختیار دیگران قرار نمی دهند ولی این به هیچ وجه بدان معنا نیست که نرم افزارهای روسی غیر قابل دسترسی است، هر کس که راه و روش و فرهنگ تعامل با روسها را بداند می تواند از علوم آنها بهره مند گردد ضمن اینکه علاوه بر نرم افزارهای داخلی چند نرم افزار بین المللی نیز در صنعت طراحی شبیه سازها در روسیه استعمال می گردد.

6- در کشور روسیه آیا دستورالعملی برای جابجایی مواد پرخطر در شهرها وجود دارد؟ نقش آتش نشانی در آن دستورالعمل ها چیست؟

برای جابه جایی مواد پر خطر دستورالعمل های مبسوط و ویژه ای وجود دارد که بصورت کاملاً جدی اعمال می گردد. مواد خطرناک به دسته هایی از قبیل کم خطر، متوسط و پر خطر تقسیم گردیده و برای هر دسته قوانین خاصلی وجود دارد، اخذ مجوز از وزارت حمل و نقل برای محموله های کم خطر کافیست ولی برای محموله های پر خطر علاوه بر مجوز مذکور، اخذ مجوز رسمی از وزارت کشور نیز الزامیست. و برای محموله های اتمی علاوه بر اینها مجوز سازمان اتمی روسیه نیز لازم است . تانکر های حامل مواد خطرناکه بسته به نوع ماده می بایست به رنگ خاصی رنگ آمیزی شوند و اسم ماده خطرناک می بایست درروی تانکرها با حروف درشت مندرج گردیده باشد. در جاده های کوهستانی به جهت شیب جاده تانکرها می باید با فاصله حداق 300 متر از یکدیگر حرکت کنند و در جاده های کفی و معمولی با فاصله 50 متر.  حتی در جایگاه های سوخت گیری در مسیر جاده ها، پمپ سوخت گیری ماشین های حامل مواد خطرناک حداقل 25 متر از دیگر پمپ ها و 50 متر از جاده اصلی فاصله دارد .

جایگاه بارگیری و تخلیه مواد خطرناک نیز با رعایت کامل قوانین مربوطه ساخته شده ضمن اینکه فرایند بارگیری و تخلیه نیز مشمول رعایت قوانین خاص می باشد و بطور جدی رعایت می گردد.

ماشین های حامل مواد خطرناک می بایست از مسیرهایی عبور کنند که با شهرهای پر جمعیت، امکنه تاریخی، فرهنگی ، پارکها، محلهای توریستی و غیره تلاقی ننماید و نیز بسیاری قوانین دیگر وجود دارندکه به منظور اجتناب از اطاله کلام از ذکر تمامی آنها خودداری می کنم .

7-پیشرفته ترین تکنولوژی های "اطفا حریق اتوماتیک" شامل چه مواردی است؟ در کدامیک از تاسیسات شهری می توان از آن استفاده کرد؟

پیشرفته ترین اطفاء حریق اتوماتیک ، نوعی کپسولهای نانویی فوق فشرده یا چاشنی انفجاری است . این چاشنی که در زمره جدیدترین اختراعات روسیه قرار دارد، قادر است که مثلاً یک جایگاه سوخت گیری بنزین را در عوض چند ثانیه اطفاء نماید. بدیهی است که فناوریهای جدید از این قبیل پر هزینه است اما برای مواضع صنعتی، کارخانجات، کارگاههای تولیدی، پمپ بنزین ها، انبارهای مهمات نظامی که در آنها بروز آتش سوزی خسارات بزرگی اعم از جانی و مالی بدنبال دارد، این هزینه ها هر چقدر هم که بالا باشد، توجیه پذیر است . باید اضافه کنم که خاموش کن های مدرن خودکار، معمولاً قابلیت تنظیم در رژیم دستی را نیز دارد و در کشور ما بهتر است که این گونه تجهیزات روی رژیم دستی تنظیم گردند، چرا که در رژیم اتومات، بعضاً شعله فندک فعال گردیده و تبعات ناخوشایندی به دنبال خواهد داشت و این بدین علت است که متأسفانه بر اثر ناآگاهی، بعضی از افراد وجود دارند که فعال کردن این گونه تجهیزات را بوسیله فندک و یا هر چیز دیگر نوعی تفریح تلقی می نمایند. از دیگر فناوریهای مدرن در این زمینه می توان به خاموش کن های پرتابی که ظاهری چون موشک و یا نارنجک داشته و حاوی گازهای خفه کن فشرده می باشند و از فواصل دور از آتش بوسیله پرتاب گرهای مربوطه روی کانون آتش پرتاب گردیده و منفجر می شوند و با انفجار آنها گازهای فشرده خفه کن آزاد گردیده و براحتی شعله های آتش خاموش را می نمایند.

پاسخ سوال هشتم :

در زمینه NBCR  2 مبحث آموزش و مقابله با حادثه مطرح است . در روسیه 2 ارگان نظامی به نامهای «مدیریت مهندسی نظامی کاستروما» و نیز سازمان آموزشی نظامی ساراتف، مسئولیت آموزش و تربیت متخصصین در زمینه NBCR را دارا می باشند. اما در زمینه مقابله و آموزش مردمی پیرامون اقدامات لازمه اولیه در حوادث مربوطه، سازمان پدافند غیرعامل بعنوان یکی از زیرمجموعه های وزارت حوادث غیر مترقبه  عهده دار این مسئله می باشد. ضمن اینکه به هنگام حوادث NBCR مخصوصاً از نوع حاد وظیفه اصلی مقابله با حادثه متوجه وزارت دفاع این کشور می باشد. در وزارت دفاع روسیه بخشی مخصوص به NBCR وجود دارد که افسران آن همان فارغ التحصیلان سازمانهای آموزشی – نظامی ساراتف و کاستروما می باشد اما وظیفه پخش ماسکهای تنفسی و دیگر وسائل ضروری بعهده سازمان پدافند غیرعامل بوده که بعضاً با کمک و همراهی آتش نشانی صورت می پذیرد .